دومینوی زیان‌های مالی

یادگیری مهارت‌ تصمیم‌گیری از آن جهت در بازارهای مالی مهم است که زیان‌های مالی، می‌توانند زنجیره‌ای گسترده تشکیل دهند و منجر به زیان‌های بزرگتر شوند. همانطور که در قمار و شرط‌بندی، برای جبران یک زیان، اغلب افراد زیان بزرگتری را متحمل می‌شوند.

در قسمت ۲۸ دورهمی مجازی کافه پول (که یکشنبه ۲ آذرماه ۱۳۹۹ برگزار شد)، تلاش کردم به مخاطبینم راجع به چرخه‌های باطلی که در بازارهای مالی وجود دارند و می توانند ما را گرفتار کنند، آگاه کنم. در ادامه با من همراه شوید تا گزیده‌ای از مباحث مطرح‌شده در این دورهمی مجازی را برایتان بازگو کنم.

 

لینک‌های مرتبط:

بخوانید: تحلیل‌های هفتگی بازارهای طلا، سکه و دلار

ثبت‌نام کنید: ثبت‌نام در جدیدترین رویداد کافه پول

عضو شوید: کانال تلگرام کافه پول

 

—***—

ما هر روز و هر ساعت در حال تصمیم‌گیری هستیم

پیش از اینکه به سراغ مبحث اصلی امروز بروم، از دوستان شرکت کننده در وبینار پرسیدم که آیا می‌دانید «تعریف تصمیم گیری چیست؟»

هرکسی از ظن خود، چیزی گفت. یکی گفت «انتخاب بین راه‌های مختلف»، دیگری پر و بال بیشتری به این تعریف داد و گفت «انتخاب یک راه‌حل از بین راه‌حل‌های موجود با ارزیابی و تحلیل» و نفر سوم گفت «برنامه‌ریزی برای برنامه‌ریزی کردن!»

اما من سعی کردم تعریفی جامع‌تر و اصولی‌تر از تصمیم‌گیری ارائه کنم: «انتخاب یا قضاوت بین راه‌حل‌های مختلف برای دستیابی به یک هدف و در نظر گرفتن اقداماتی که برای رسیدن به این هدف باید انجام بدهیم». حالا که می‌دانیم تصمیم گیری چیست، به سراغ مراحل تصمیم‌گیری رفتم.

 

چرا یادگیری اصولی مهارت تصمیم‌گیری مهم است؟

نخستین دلیل این امر، تیتر پاراگراف قبلی است. چون ما هر لحظه در حال تصمیم گرفتن هستیم. حتی وقتی می‌خواهیم از بین دو نوشابه موجود در یخچال، یکی را انتخاب کنیم و از بین دو شلوار موجود در کمد، یکی را بپوشیم!

دلیل دوم این است که زندگی ما از «تصمیم‌ها» تشکیل شده. زندگی ما زنجیره به هم پیوسته‌ای از تصمیم‌هاست که در نهایت ابعاد مختلف زندگی را می‌سازد. هرکسی این زنجیره را درست‌تر و اصولی‌تر چید، موفق شد و هرکسی از روی شکم و احساسات و بدون در نظر گرفتن قواعد و اصول تصمیم گرفت، شکست خورد!

 

مراحل مختلف تصمیم‌گیری

وقتی می‌خواهیم تصمیم بگیریم، چه مراحل را طی می‌کنیم؟

گام اول تصمیم‌گیری: تهیه چشم انداز

از دیدگاه هدف‌گذاری می‌توانیم بگوییم «چشم انداز همان رویایی است که در سر داریم». شما هر تصمیم مالی که می‌خواهید بگیرید، باید چشم اندازی برایش در نظر بگیرید. این کار کمک می‌کند تا با آینده‌نگری در جهت تحقق رویاهایتان گام بردارید.

گام دوم تصمیم‌گیری: هدف گذاری

همین مسیری که باید طی کنید را هدف گذاری کنید. یک کار خوب برای اینکه بدانید آیا این هدف گذاری را درست انجام می‌دهید یا نه، هدف گذاری معکوس است. یعنی از انتها برگردید و به پشت سر نگاه کنید. فرض کنید یک برنامه ۱۰ ساله دارید. خودتان را ۱۰ سال بعد تصور کنید و تلاش کنید از ۱۰ سال بعد، به عقب برگردید و ببینید چه فعالیت هایی برای تحقق چشم انداز، لازم است انجام دهید.

گام سوم تصمیم‌گیری: مشاهده امکانات

در گام سوم، باید ببینیم چه امکاناتی داریم و موقعیت کنونی‌مان را در نظر بگیریم. مهم است که بتوانیم از امکاناتمان هرچند هم محدود باشند، به بهترین شکل ممکن استفاده کنیم.

گام چهارم تصمیم‌گیری: فهرست راه حل‌ها

مرحله چهارم مرحله یافتن راه‌حل است نه انتخاب آن. برای یافتن راه‌حل می‌توانید از روش‌های مختلفی مثل بارش فکری استفاده کنید.

در اكثر موارد، تصميم‌ها شامل انتخاب‌های سياه و سفيد هستند. رسيدن به انتخاب‌های مختلف مستلزم يك فرايند خلاق است. برای همین هم بارش فكری می‌تواند روشی موثر باشد. می‌توانيم برای تحريک تفكر خلاق، قواعد بارش فكری، يعنی عدم انتقاد از ايده‌ها، عدم قضاوت، خوشامدگویی به هرايده‌ای و اهميت دادن به كميت (نه کیفیت) را در به كار ببريم.

دقت داشته باشیم که پس از پيدا كردن حق انتخاب‌های مختلف، موقعی که داریم اطلاعات جمع می کنیم،  گاهی در همین مواقع است که انتخاب‌های ديگر هم پديدار می‌شوند.

گام پنجم تصمیم‌گیری: انتخاب

در مرحله پنجم، از بین راه‌حل‌های موجود، باید بهترین راه‌حل را انتخاب کنیم. قرار نیست راه‌حلی که انتخاب کرده‌ایم، بهترین باشد. اما اگر گام‌های قبل را خوب طی کرده باشید، احتمالاً راه‌حل خوبی را انتخاب خواهید کرد.

گام ششم تصمیم‌گیری: اقدام کردن

سوال: چرا خیلی از افراد در تصمیم‌گیری به موفقیت نمی‌رسند؟

جواب: چون مراحل قبل را طی می‌کنند اما این مرحله را به درستی اجرا نمی‌کنند.

در این مرحله باید اقدام کنید. به هرحال انتخابتان را هرچه که بوده کردید. اینجا باید اقدام کنید و برای انتخابی که کرده‌اید، کاری انجام دهید. لزومی ندارد که تصمیم گرفته شده صحیح باشد. اصلا مرحله هفتم را برای همین گذاشته‌اند!

گام هفتم تصمیم‌گیری: بازنگری

برای اینکه حسابی در تصمیم گیری قدرتمند شوید، باید تصمیم‌هایتان را بازنگری کنید. ممکن است در طی مراحل تصمیم‌گیری لازم باشد در تصمیمتان تغییراتی ایجاد کنید. اگر می‌خواهید طی مدتی کوتاه به یک تصمیم‌گیرنده حرفه‌ای بدل شوید، باید ببینید اگر تصمیم اشتباهی گرفته‌اید، چرا آن تصمیم اشتباه بوده؟ حتماً همه تصمیم‌هایتان را باید ارزیابی و در صورت لزوم، بازنگری کنید.

رصد بازخوردها و تحلیل نتایج یکی از اصلی‌ترین مراحل تصمیم گیری است. این نتایج کمک خواهند کرد تا در تصمیم‌گیری‌های بعدی خود انتخاب‌های بهتری داشته باشیم.

 

چه عواملی بر تصمیم‌گیری‌های مالی موثر است؟

در موقع انتخاب راه‌حل از بین راه‌حل‌های موجود و در نهایت گرفتن تصمیم (به ویژه تصمیم‌های مالی) عوامل مختلفی می‌تواند بر انتخاب ما اثر بگذارد از جمله:

۱- شم اقتصادی

بعضی به اشتباه فکر مي‌کنند شم اقتصادی صرفا یعنی تشخیص فرصت‌های صحیح سرمایه گذاری! در حالی که شم اقتصادی یک مدل فکری و رفتاری است که به ایجاد، حفظ و گسترش ثروت منجر می‌شود.

این را بدانید که قرار نیست شم اقتصادی همه ما بالا باشد. شم اقتصادی اغلب آدم‌ها پایین است. آیا شم اقتصادی یک مهارت ذاتی و خدادادی است؟ من می‌گویم خیر! شم اقتصادی اغلب از آموزش دیدن و کسب تجربه و درس گرفتن از شکست‌ها به وجود می‌آید.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد شم اقتصادی، می‌توانید این کلیدواژه را در گوگل، جستجو کنید.

۲- نصایح و مشاوره

عامل موثر بعدی بر تصمیم‌گیری‌های مالی ما، نصیحت‌ها و مشاوره دیگران است. اصولا اکثر ما عادت داریم از افراد غیر کارشناس در هر حوزه‌ای، مشورت بگیریم. مثلاً به توصیه پسر خاله یا دوست برادرمان،‌ فوراً سرمایه‌هایمان را وارد بورس می‌کنیم! سعی کنید برای مشورت گرفتن، یا به افراد کارکشته یا با تجربه و یا افراد کارشناسی که سال‌ها در زمینه موردنظر مطالعه داشته‌اند تکیه کنید و لاغیر!‌

۳- رسانه ها

رسانه‌ها نقش مهمی در تصمیم گیری‌های مالی ما دارند. تاثیر رسانه‌ها از این جهت که بر ضمیر ناخودآگاه ما است و اثرات درازمدتی دارد، می‌تواند اهمیت ویژه‌ای بین عوامل موثر در تصمیم‌های ما داشته باشد. این رسانه‌ها می‌تواند شامل روزنامه‌ها، رادیو و تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام و تلگرام و توئیتر هم می‌شود. مراقب باشید که چه چیزهایی توسط رسانه‌ها، دارد به خوردتان داده می‌شود.

۴- تحقیق

واقعا چقدر اهل تحقیق کردن پیش از گرفتن تصمیم هستیم؟ چند درصد از ما صرفا به خاطر حرف این و آن وارد بورس یا بازار مسکن و طلا شده‌ایم؟ اصلا چقدر در مورد بازارهای مالی تحقیق کرده‌ایم؟

عامل چهارم موثر بر تصمیم‌گیری‌های مالی ما، بر خلاف رسانه‌ها که نقش مخربی دارند، می‌تواند نقشی موثر و مفید داشته باشند. منتها به شرطی که از رسانه‌های درست و منابع معتبر به دست بیاید.

۵- تحلیل

تحلیل کردن گاهی می‌تواند منجر به این شود که تصمیم بد بگیریم و گاهی هم خوب. اما تحلیل باعث می‌شود کم‌کم از اشتباهاتمان درس بگیریم و در نتیجه هر روز تصمیم‌های بهتری بگیریم.

تحلیل باید منطبق بر واقعیت‌ها باشد نه توهمات، ضمن اینکه بر پایه تحقیق و دانسته‌های معتبر قبلی استوار باشد نه حدس و گمان!

۶- احساسات

نقش احساسات بر تصمیم‌گیری‌های مالی خیلی پررنگ است. درصد زیادی از تصمیم‌های مالی ما، بر پایه احساسات ماست. این البته امری اجتناب ناپذیر است. اما اگر بتوانیم بر روی احساساتمان کنترل داشته باشیم و آن را مدیریت کنیم، بدون تردید تصمیم‌های بهتری خواهیم گرفت.

 

ماتریس آیزنهاور چیست؟

در این بخش از کافه پول شماره ۲۸  گفتم که تصمیم‌ها را می‌توانیم بر پایه اهمیت و فوریت، تقسیم بندی کنیم. در اینجا ماتریس آیزنهاور را برای دوستان عزیز تعریف کردم و به آن‌ها گفتم که می‌توانیم با استفاده از آن و با مقایسه اهمیت و فوریت امور زندگی و شغلی کارها را اولویت بندی و برنامه ریزی کنیم.

همان طور که در تصویر می‌بینید، ماتریس آیزنهاور از چهار بخش کلی تشکیل شده که با توجه به اصول آن می‌توان در انجام امور کاراتر عمل کرده، تصمیم‌های بهتری بگیریم و در دستیابی به اهداف مورد نظر خود موفقیت بیشتری به دست آوریم. این چهار بخش عبارتند از:

۱- امور مهم و فوری: باید انجامش دهیم

۲- امور مهم اما غیر فوری: باید برایشان زمان بندی کنیم

۳- امور فوری اما غیر مهم: باید به دیگران محول کنیم

۴- امور غیر فوری و غیر مهم: باید حذفش کنیم

 

تصمیم‌ها تاثیر دومینویی دارند!

در بخش بعدی صحبت‌هایم گفتم که تصمیم‌ها تاثیر دومینویی دارند. یعنی وقتی یک تصمیم غلط می‌گیریم، روی تصمیم بعدی‌مان هم اثر می‌گذارد. بازهم می‌گویم همیشه نمی توانیم تصمیمات درست بگیریم. اما یادگیری مهارت تصمیم گیری از آن جهت مهم است که بتوان تاثیر دومینویی تصمیم‌گیری‌ها را در مواقع گرفتن تصمیم‌های بد، خنثی کرد.

دومینو‌ها، شاید در ابتدا کوچک به نظر برسند، اما در نظر داشته باشد که یک قطعه کوچک به اندازه قوطی کبریت، می‌تواند تا آن‌جا قدرت پیدا کند و اثرش بزرگ شود که تخته‌های غول پیکر را به زمین بیفکند. همانطور که یک تصمیم اشتباه شما توانایی این را دارد که اتفاقات بسیار بزرگ بدی را برای شما رقم بزند. حسابی حواستان را جمع کنید!

از طرف دیگر، اگر بتوانید مهارت تصمیم‌گیری را به خوبی یاد بگیرید و دومینو‌های کوچک را به درستی انتخاب کنید، اتفاقات بسیار بزرگ خوب را رقم بزنید. تا حدی که اگر دومینوی اول ۵ سانتی متر باشد و دومینوهای بعدی را دو برابر کنیم، دومینوی شماره ۳۱  کیلومتر بلندتر از قله اورست و دومینوی ۵۷ به ارتفاع فاصله زمین تا ماه یعنی ۸۰ هزار کیلومتر خواهد بود!!!

به اثر مرکب پول‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایتان فکر کنید.

اغلب بزرگان، یک نقطه عطف بزرگ داشته‌اند

همه این موارد را گفتم تا به اینجا برسم و راه حلی برای این سوال مهم پیدا کنیم. در بخش‌های پایانی صحبت‌هایم، این نکته و دیدگاهم را بیان کردم که گاهی وقت‌ها، یک تصمیم بزرگِ درست، می‌تواند آینده بسیار متفاوتی برایمان رقم بزند. اما آیا گرفتن یک تصمیمِ بزرگِ درست کار یک روزه است؟ مسلما خیر! در پس این تصمیم بزرگ، مدت‌ها یادگیری، آموزش، تجربه و زحمت قرار دارد. برای گرفتن این تصمیم، باید در پی آموزش باشید.

من هنوز هم معتقد هستم که باید همه تصمیم‌های کوچک خودتان را در راستای گرفتن بزرگترین تصمیم زندگی‌تان صرف بگیرید. این کاری است که اغلب بزرگان و ثروتمندان انجام داده‌اند. آن‌ها هرکدام برای خودشان در زندگی، یک «نقطه عطف» بزرگ داشته‌اند. نقطه عطفی که سرآغاز گام های بلند بعدی آن‌ها و بدل شدن نامشان به عنوانی جاودانه محسوب می گردد. راستی نقطه عطف زندگی شما قرار است کِی اتفاق بیفتد؟

 

‌—***—

ممنون از این‌که با خلاصه مطالب کافه پول ۲۸  همراه من بودید. بسیار خوشحال می‌شوم درباره مباحث ارائه‌شده در گزارش، سوالات‌تان را در بخش نظرات بپرسید تا در نخستین فرصت به آن‌ها پاسخ دهم و اگر تجربه‌ای دارید، خوشحال می‌شوم بازگو کنید.

 

پیروز و ثروتمند باشید

عبدالحکیم بائی